Mika's mirror: Σχολικός εκφοβισμός (Bullying) Ενδοσχολική βία.

«Έχεις δικαίωμα να έχεις φίλους.» 

«Έχεις δικαίωμα να σε σέβονται και να μην σε πειράζουν.» 

«Έχεις κάθε δικαίωμα να είσαι...όποιος θέλεις εσύ να είσαι!» 

«ΒΟΗΘΕΙΑ.» 

Στον δρόμο για το σπίτι, έπεσα πάνω σε μερικά συνθήματα που ήταν γραμμένα στον τοίχο ενός Δημοτικού Σχολείου, με αφορμή την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς. Από εκείνη την στιγμή αμέτρητα ερωτήματα βασανίζουν το μυαλό μου. Τι ωθεί ένα παιδί ώστε να ασκήσει βία σε κάποιο άλλο; Πόσο ενήμεροι είμαστε για τέτοιου είδους φαινόμενα; Πόσα παιδιά που δεν γνωρίζουμε ζουν καθημερινά με τον φόβο της απειλής τέτοιων περιστατικών; Tι κάνω εγώ, εσύ ο διπλανός; Μένουμε αδιάφοροι ή συμβάλλουμε ενεργά στην προσπάθεια καταπολέμησης του φαινομένου; Τα όσα γνωρίζουμε είναι αρκετά ώστε να κινητοποιηθούμε κι επιτέλους ν'αντιδράσουμε;

Όπως θα καταλάβατε αγαπημένες μου φίλες και φίλοι αναγνώστες, σήμερα θα ασχοληθούμε μ' ένα κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο με τις τεράστιες διαστάσεις που λαμβάνει μέρα με την μέρα, έχει πλέον εξελιχθεί σε παγκόσμια απειλή. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται Σχολικός Εκφοβισμός (Bullying). Σίγουρα δεν είναι ένα κοινωνικό πρόβλημα το οποίο εμφανίστηκε πρόσφατα, αντιθέτως ανέκαθεν υπήρχε στα σχολικά δρώμενα, παρόλ' αυτά με την έξαρση που παρουσιάζει τα τελευταία χρόνια, μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για περισσότερη ενασχόληση και αναγνώριση του προβλήματος.

Η 6η Μαρτίου καθιερώθηκε ως ημέρα κατά του Σχολικού Εκφοβισμού - Θυματοποίησης. Εάν έπρεπε να δοθεί ένας ορισμός για την ετυμολογία του, θα λέγαμε πως πρόκειται για ένα φαινόμενο νεανικής παραβατικότητας, ένα είδος bullying, που περιλαμβάνει την χρήση οποιασδήποτε μορφής βίας μεταξύ μαθητών ή συνομήλικων παιδιών, με στόχο την πρόκληση ψυχικής αναστάτωσης ή σωματικού πόνου. Πολύς κόσμος τείνει να μπερδεύει το «πείραγμα» με το bullying, βασική τους διαφορά όμως σύμφωνα με τον Olweus (2009), είναι η εσκεμμένη, επαναλαμβανόμενη, λεκτική, σωματική και ψυχολογική βία που ασκείται μεταξύ των εμπλεκόμενων μεριών (θύτες-θύματα), και χαρακτηρίζεται από την ανισότητα δύναμης και την αδυναμία του θύματος να υπερασπιστεί τον εαυτό του.

Οι μαθητές - θύτες χαρακτηρίζονται κυρίως από υψηλή αυτοεκτίμηση, έχουν μία έντονη και παρορμητική προσωπικότητα, μία ναρκισσιστική συμπεριφορά, είναι ευέξαπτοι και αντιδραστικοί, έχουν χαμηλό αυτό- έλεγχο, έλλειψη ενσυναίσθησης των ενεργειών τους, αρέσκονται στο να κυριαρχούν και να υποτάσσουν τους άλλους χωρίς ηθικούς ενδοιασμούς ή τύψεις για τις πράξεις τους. Από την άλλη πλευρά, οι μαθητές - θύματα είναι συνήθως μοναχικοί, ντροπαλοί, ανασφαλείς, με χαμηλή αυτοεκτίμηση και θεωρούν τον εαυτό τους αποτυχημένο. Ανήκουν σε μια μειοψηφική ομάδα, έχουν μια ιδιαιτερότητα και συχνά παρουσιάζουν δυσκολίες συγκέντρωσης ή υπερκινητικότητα. Αισθάνονται συνεχώς αισθήματα θυμού, αδικίας, ντροπής, ενοχής, απόρριψης, φόβου και αδυνατούν να χειριστούν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις ή τις συγκρούσεις, με αποτέλεσμα να οδηγούνται συχνά στην περιθωριοποίηση - απομόνωση, την αποφυγή των σχολικών δραστηριοτήτων τους και κατά συνέπεια την σχολική αποτυχία και την κατάθλιψη. (Τσιάντης 2010). 

 Οι μορφές που μπορεί να πάρει ο σχολικός εκφοβισμός χωρίζονται κυρίως σε τέσσερις κατηγορίες:

• Ο λεκτικός εκφοβισμός ο οποίος περιλαμβάνει κοροϊδία, προσβολές, διακρίσεις, βρισιές ή ντροπιαστικά σχόλια. 
  
• Ο κοινωνικός εκφοβισμός που εμφανίζεται με την διάδοση φημών, τον εκβιασμό, την καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, την απομάκρυνση ή την απομόνωση από την ομάδα των συνομηλίκων παιδιών και με την απειλή για σωματική βία. 
  
• Μία άλλη μορφή εκφοβισμού είναι και ο σωματικός εκφοβισμός που αφορά σπρωξίματα, χτυπήματα, ή κλωτσιές. 
  
• Τελευταίος, ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός δηλαδή ο εκβιασμός μέσω διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο, η δυσφήμιση ή ακόμα και η δημοσιοποίηση πληροφοριών.
  

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα σύνθετο πρόβλημα και τα αίτια που το προκαλούν ποικίλουν. Η αλληλεπίδραση συναισθηματικών, ψυχολογικών, οικογενειακών, κοινωνικών και γνωστικών παραγόντων συμβάλλει στην εκδήλωση του φαινομένου. Η έλλειψη παιδείας και καλλιέργειας σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, οδηγεί στην μη αποδοχή της διαφορετικότητας και αποτελεί αντικείμενο χλευασμού. Διαφορές δηλαδή στο χρώμα, την εθνικότητα, τη θρησκεία, τα ευρέως γνωστά πρότυπα ομορφιάς, το νοητικό και συναισθηματικό επίπεδο ενός ατόμου, αποτελούν βασικά αίτια στην πρόκληση του σχολικού εκφοβισμού. Επιπλέον, λόγω της οικονομικής κρίσης των τελευταίων ετών οι γονείς δεν είναι ουσιαστικά παρόντες στις ζωές των παιδιών τους, με αποτέλεσμα να μην μεταλαμπαδεύονται σωστά ηθικές αρχές και αξίες που θα στέκονταν εμπόδιο στην έξαρση του φαινομένου. Η ανεξέλεγκτη χρήση του Διαδικτύου, βοηθά τους θύτες να διατηρούν την ανωνυμία τους και να χάνουν τον έλεγχο, εκτονώνοντας έτσι τα αρνητικά τους συναισθήματα. Τέλος, στην προσπάθεια των γονέων να προστατεύσουν τα παιδιά τους, τα ωθούν στο να μην εκφράζουν τις ευαισθησίες και τις αδυναμίες τους, ούτως ώστε να επιτυγχάνεται ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα.

Συχνά επιρρίπτουμε ευθύνες και αναζητούμε λύσεις σε συλλογικό επίπεδο, ενώ ουσιαστικά η λύση βρίσκεται στην προσωπική μας εξέλιξη και αυτογνωσία. Γονείς και εκπαιδευτικοί έχουν τον πρωτεύοντα ρόλο στην αντιμετώπιση του φαινομένου και οφείλουν να βρίσκονται κοντά στα παιδιά για να παρατηρούν οποιαδήποτε αλλαγή στην συμπεριφορά τους. Αν αντιληφθείτε ότι το παιδί σας έπεσε θύμα εκφοβισμού θα πρέπει να το πλησιάσετε, συζητώντας μαζί του τόσο για το θέμα αυτό γενικότερα όσο και για την δική του προσωπική εμπειρία. Απενοχοποιήστε το και εξηγήστε του ότι δεν πρέπει να επιτρέπει σε κανέναν να του συμπεριφέρεται άσχημα. Επιβραβεύστε το για το θάρρος του να μιλήσει και να παραδεχτεί την κατάσταση που βίωσε και σε καμία περίπτωση μην κάνετε το λάθος να το υποβάλετε σε διαδικασία εκδίκησης ως προς το παιδί - θύτη. Επικοινωνήστε και συνεργαστείτε άμεσα με το σχολείο για να πληροφορηθείτε για την έκταση και την σοβαρότητα του προβλήματος, ακούστε τις ανάγκες και τα συναισθήματα του παιδιού σας χωρίς να το κατακρίνετε και παρακολουθήστε στενά την εξέλιξη της κατάστασης αλλά και της υγείας του. 

Στην περίπτωση τώρα που το παιδί σας είναι αυτό που εκφοβίζει, συζητήστε με τον διευθυντή του σχολείου για το περιστατικό εκφοβισμού που προκλήθηκε από αυτό, συνεργαστείτε με τον δάσκαλο του για την αντιμετώπιση του προβλήματος σχετικά με την βία και την εφαρμογή των κανόνων, των συνεπειών και την πρόληψη τέτοιων συμπεριφορών. Παρατηρήστε αν το παιδί σας εμπλέκεται συχνά σε καβγάδες ή αν εκδηλώνει χαρακτηριστικά εκφοβιστικής συμπεριφοράς και εκτός σχολείου και ζητήσετε βοήθεια από ειδικούς για την ομαλή εξέλιξη της κατάστασης. Η αναγνώριση της διαφορετικότητας και του σεβασμού, η σωστή επικοινωνία, καθώς και η υπεράσπιση παιδιών που πέφτουν θύματα σχολικού εκφοβισμού είναι το Άλφα και το Ωμέγα για την εξάλειψη του προβλήματος.

"Όρθωσε το ανάστημα και μίλα"

"Μη φοβηθείς"

"Δεν είσαι μόνος"

"Ξύπνα" 

Ό,τι μοιάζει διαφορετικό, δεν πρέπει να θεωρείται και αρνητικό. Οι σκέψεις με συντροφεύουν μέχρι την δύση του ήλιου και τελικά σ' ένα μόνο έχω καταλήξει: 

Έχεις δικαίωμα να ζήσεις χωρίς φόβους και φωνές, με αξιοπρέπεια και την αναγνώριση της μοναδικότητας σου! Έχεις δικαίωμα να αγαπήσεις και ν' αγαπηθείς άνευ όρων. Έχεις δικαίωμα να είσαι εσύ.....!

ΜΙΚΑΕΛΛΑ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

BSc (Hons) Psychology

Κάντε Like στη σελίδα μας στο Facebook 

Διαβάστε επίσης: