Πως τα παιδιά μπορούν να διδαχθούν την ενσυναίσθηση.
Η Δρ. Michele Borba, μία διεθνής αναγνωρισμένη εμπειρογνώμονας και συγγραφέας θεμάτων περί παιδιών, εφήβων, γονέων, εκφοβισμού και ηθικής ανάπτυξης, στο άρθρο της με τίτλο «Η Κρίση της Ενσυναίσθησης: Γιατί τα παιδιά είναι σκληρότερα;» ανέφερε πολλά αληθινά παραδείγματα παιδιών δημοτικού, τα οποία κρίθηκαν ένοχα για δολοφονία. Σύμφωνα με την ίδια, «αυτοί (οι δολοφόνοι) ήταν όλοι παιδιά χωρίς ίχνος συμπόνιας - η μοναδική αρετή, που οι ειδικοί λένε ότι θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε αποτρέψει τη διάπραξη των φρικτών πράξεών τους.»
Φυσικά, οι γονείς δεν θα μπορούσαν ποτέ εκ προθέσεως να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με σκοπό να γίνουν εν ψυχρώ δολοφόνοι, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι οι πράξεις μας, τα λόγια και τα παραδείγματά μας, διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στο πώς τα παιδιά μας θα συμπάσχουν με άλλους.
Σύμφωνα με τη Δρ. Michele Borba:
«Η ενσυναίσθηση, η πρώτη ουσιαστική αρετή της ηθικής νοημοσύνης, είναι η ικανότητα να ταυτιζόμαστε και να αισθανόμαστε τις ανησυχίες ενός άλλου ατόμου. Είναι το ισχυρό συναίσθημα που σταματά τη βίαιη και σκληρή συμπεριφορά και μας προτρέπει να συμπεριφερόμαστε με ευγένεια στους άλλους. Επειδή η ενσυναίσθηση προκύπτει φυσικά, και αρκετά νωρίς, τα παιδιά μας γεννιούνται με ένα τεράστιο ενσωματωμένο πλεονέκτημα για την ηθική τους ανάπτυξη. Αλλά, η ανάπτυξη αυτής της θαυμάσιας ικανότητας των παιδιών μας να συμπονούν τους άλλους, δεν αποτελεί εγγύηση. Παρόλο που τα παιδιά γεννιούνται με την ικανότητα για ενσυναίσθηση, αυτή πρέπει να καλλιεργηθεί σωστά, διαφορετικά θα παραμείνει αδρανής.»
Περαιτέρω στο άρθρο της, η Δρ. Michele Borba περιγράφει λεπτομερώς τους πέντε παράγοντες που είναι ιδιαίτερα καταστροφικοί για την ενσυναίσθηση και σηματοδοτούν κρίση στην ανάπτυξή της:
1. Συναισθηματική μη διαθεσιμότητα των γονέων
2. Απουσία υποστηρικτικών πατέρων
3. Καταιγίδα σκληρών εικόνων από τα μέσα ενημέρωσης
4. Εκμάθηση απόκρυψης των συναισθημάτων στα αγόρια κατά την ανατροφή τους
5. Κακομεταχείριση στην κούνια
Η Δρ. Michele Borba καταλήγει στο άρθρο της με μία πρόσκληση προς τους ενήλικες να αναγνωρίσουν την ανάγκη για αντιμετώπιση της κρίσης της ενσυναίσθησης και της «επιδημίας της κακίας των παιδιών» και τους ενθαρρύνει να καλλιεργήσουν την ηθική νοημοσύνη των παιδιών.
Σε σχετικά άρθρα για την «Ενσυναίσθηση και την Ευγένεια,» η Δρ. Michele Borba αποκαλύπτει τα παρακάτω μυστικά για την ανατροφή συμπονετικών παιδιών, έχοντας υπόψη ότι «ο καλύτερος τρόπος με τον οποίο τα παιδιά μαθαίνουν την ενσυναίσθηση, είναι μέσα από δικές τους μαρτυρίες ή από τα ίδια τα βιώματά τους»:
Επισημάνετε τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων στο παιδί σας.
Βοηθήστε το παιδί σας να αντιληφθεί τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων τονίζοντας τις εκφράσεις προσώπου, τη στάση του σώματος και τη συμπεριφορά των ανθρώπων σε διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις. Μερικοί τρόποι με τους οποίους μπορείτε να το κάνετε αυτό είναι με τη χρήση εικόνων ή αφισών από παιδικά βιβλία, με την περιγραφή του βλέμματος του αγαπημένου τηλεοπτικού χαρακτήρα του παιδιού σας, ή με τη χρήση ενός καθρέφτη, με τον οποίο το παιδί, σας δείχνει την έκφραση του προσώπου του για διαφορετικά συναισθήματα (π.χ. λυπημένος, χαρούμενος, θυμωμένος).
Π.χ σε σχέση με τα δεινά των πλημμύρων, ή τις καταστροφές της πύρινης λαίλαπας ή ενός σεισμού που έπληξαν συνανθρώπους μας, θα μπορούσε κανείς να δείξει και φωτογραφίες των θυμάτων, όπως στις ειδήσεις (βεβαιωθείτε ότι αυτές είναι κατάλληλες για την ηλικία των παιδιών) και επίσης επισημάνετε τα συναισθήματά τους. Συζητώντας ανοιχτά για τα συναισθήματα, θα βοηθήσει τα παιδιά μας (και εμάς τους γονείς, επίσης!) να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματά μας με πιο θετικό και αποτελεσματικό τρόπο.
Υποδυθείτε ρόλους για να τονίσετε τα συναισθήματα των άλλων.
Η παιδική ηλικία είναι συνήθως η καλύτερη στιγμή για να υποδυθεί ρόλους το παιδί σας, οπότε, χρησιμοποιήστε αυτό προς όφελός σας. Εκ περιτροπής, αλλάξετε ρόλους με το παιδί σας και υποδυθείτε ότι το παιδί σας βρίσκεται σε κάποια κατάσταση. Ζητήστε από το παιδί σας να υποστηρίξει την πλευρά του άλλου ατόμου και ρωτήστε το, «Πώς θα αισθανόσουν στη θέση του;»
Στα μικρότερα παιδιά ίσως αρέσει περισσότερο αυτή η διαδικασία «θεάτρου» αν χρησιμοποιηθούν μαριονέτες, κούκλες ή φιγουρίνια.
Για παράδειγμα, επιλέξτε ένα θέμα όπως οι καταστροφές μιας πλημμύρας:
Προσποιηθείτε ότι το αγαπημένο παιχνίδι του παιδιού σας έχει παγιδευτεί σε μια πλημμύρα. Αν έχετε ένα κουκλόσπιτο, δοκιμάστε να το βυθίσετε μέχρι τη μέση σε νερό και τοποθετείστε τις κούκλες ή τα φιγουρίνια του παιδιού σας πάνω στη στέγη του. Πείτε στο παιδί σας να υποδυθεί το ρόλο των παιχνιδιών, δηλαδή, να εκφράσει τα ενδεχόμενα λόγια ή συναισθήματά τους. Λάβετε μέρος και εσείς εκφράζοντας τα δικά σας φανταστικά συναισθήματα επίσης.
Ζητήστε από το παιδί σας να φανταστεί τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων.
Βοηθήστε το παιδί σας να συνδεθεί με τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων κάνοντας το να φανταστεί πώς αισθάνονται άλλοι σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Ίσως να θέλετε να ξεκινήσετε με ανθρώπους τους οποίους γνωρίζουν προσωπικά και στη συνέχεια να συμπεριλάβετε ακόμη και αγνώστους.
Για παράδειγμα: Το παιδί σας έφτιαξε μία ξεχωριστή κάρτα γενεθλίων για τον εξάδελφό του. Πείτε στο παιδί σας να φανταστεί πώς θα αισθανθεί ο εξάδελφός του μετά την παραλαβή της κάρτας. Ρωτήστε και πάλι το παιδί σας, «Πώς θα αισθανόσουν στη θέση του;»
Επαινέστε το παιδί σας για τις ευαίσθητες και ευγενικές του πράξεις.
Η Δρ. Michele Borba λέει «ένας από τους πιο απλούς και αποτελεσματικούς τρόπους για την ενίσχυση οποιασδήποτε συμπεριφοράς είναι ο έπαινος της πράξης αμέσως μόλις συμβεί.» Έτσι, όταν παρατηρήσουμε ότι τα παιδιά μας είναι ευγενικά και συμπονετικά, θα πρέπει να τους εκφράσουμε την ικανοποίησή μας για αυτό.
Για παράδειγμα: «Εκτιμώ ότι μόλις τώρα προσευχήθηκες για τα θύματα της πλημμύρας και ότι θέλεις να τους βοηθήσεις δίνοντας τους κάποια από τα ρούχα σου. Οι πράξεις σου κάνουν τον πατέρα σου και εμένα ευτυχής, γνωρίζοντας ότι νοιάζεσαι για τους άλλους.»
Πάντα να ρωτάτε, «Πώς θα αισθανόσουν;»
Όταν προκύπτει μία ευκαιρία κάντε στο παιδί σας αυτή την ερώτηση, χρησιμοποιώντας καταστάσεις από βιβλία, την τηλεόραση, τις ταινίες και την πραγματική ζωή. Για παράδειγμα, «Οι πλημμύρες κατέστρεψαν τα σπίτια πολλών ανθρώπων και πολλοί από αυτούς αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Κοίταξε αυτή την εικόνα τους στην εκκλησία. Πώς νομίζεις ότι αισθάνονται;»
Ίαν: Ένα συγκλονιστικό βίντεο που διδάσκει στα παιδιά την ενσυναίσθηση.
Κάντε Like στη σελίδα μας στο Facebook
Διαβάστε επίσης: